Je hoofd is in de ene tijdzone, je lichaam in het andere en als het tegen zit staat je bagage in de derde tijdzone. We kunnen je helpen met de eerste twee.
Wie kent ‘m nog “plastic man” een superheld uit de marvel-comics? Hij kon zijn nek zo lang uitstrekken zodat zijn hoofd in de ene en zijn lichaam zich in de andere tijdzone bevond. Dat zijn wij, na een lange vlucht. Na zo’n lange vlucht lopen we soms dagen achter elkaar met een ‘wolkig’ hoofd en zijn we doodmoe, totdat ons lichaam onze geest heeft ingehaald. Deze verwarrende staat kennen we als jet-lag.
Wat is Jet Lag?
Jet Lag is een samenvoeging van een aantal symptomen die mensen beïnvloeden die van oost naar west vliegen of van west naar oost over grote afstanden. Het belangrijkste symptoom is een verstoord slaappatroon. Het gevolg, vermoeidheid, is debet aan het wolkige hoofd, concentratie problemen en irritatie. De klachten over een droge, pijnlijke keel, droge ogen, spierpijn en andere pijnen zijn te wijten de droge bekrompen ruimte in het vliegtuig tijdens het vliegen en zijn niet echt een onderdeel van het Jet Lag syndroom.
Wat veroorzaakt Jet Lag?
Het lichaam heeft een dag- en nachtritme, waardoor allerlei inwendige processen cyclisch aangestuurd worden. De pijnappelklier in de hersenen speelt hierbij een belangrijke rol. In deze klier wordt de stof tryptofaan omgezet in melatonine, dat s’nachts wordt afgescheiden. Dit melatonine blijkt van behoorlijke invloed te zijn op het slaap-waakritme. Het wordt vooral aangemaakt tijdens de duisternis en tijdens de slaapuren. Daardoor ontstaan er pieken in de nacht/slaap en afname tegen de ochtend.
Het lichaam heeft in de praktijk meestal meer moeite met oostwaartse vluchten (Indonesië, China, Japan) dan met westwaartse vluchten (VS). Dit komt doordat naar het oosten vliegen zorgt voor het korter worden van de dag, wat het lichaam moeilijker vindt dan verlenging van de dag (bij het westwaarts vliegen). Sporters, die na een lange die meerdere tijdzones overschrijdt binnen enkele dagen topprestaties moeten leveren, kunnen dus behoorlijke fysieke nadelen ondervinden en daarom ondermaats presteren.Vliegt men van noord naar zuid (of andersom), zoals van Nederland naar Zuid-Afrika, dan passeert men geen tijdzones en hoeft men geen rekening te houden met verschijnselen van jet lag. Alleen de vermoeienissen van de vliegreis zullen dan uiteraard van invloed zijn op de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van de reiziger.
Hoewel bijna iedereen wel op enig moment last kan krijgen van Jet Lag ervaart niet iedereen dit op dezelfde manier. Kinderen, mensen met een sterk wisselend slaap/waak schema en mensen die overal en altijd kunnen slapen hebben het minste last van Jet Lag, terwijl aan de andere kant de mensen die een zeer geordend regelmatig leven lijden en lichte slapers juist veel last kunnen hebben van een Jet Lag.
Kan ik Jet Lag voorkomen?
De meeste trucs om de effecten van Jet Lag te minimaliseren vallen onder het logisch nadenken. Zorg dat je een goede nachtrust hebt voordat je gaat reizen, Drink voldoende tijdens de vlucht, maar geen alcohol of cafeïne houdende dranken. Als je je bagage gaat inpakken, zorg dat in je handbagage een aantal dingen zitten die het comfort tijdens de vlucht verhogen, zoals een nekkussen, blinddoekje om te verduisteren, oordopjes een warme deken en koop op het vliegveld een fles water. Dit kan allemaal bijdrage aan een aangename vlucht met enkele uurtjes slaap of een koude rusteloze doorwaakte nacht. Als je wilt slapen, vraag dan voor een raamplaats, zodat je niet elke keer gestoord wordt door medepassagiers die naar het toilet moeten of even de benen willen strekken.
Slaappillen kan in sommige gevallen een uitkomst zijn om in slaap te komen. Maar het gebeurt ook regelmatig dat passagiers die een slaappil hebben genomen wakker worden met een versterkte Jet Lag. Bij twijfel niet inhalen en je huisarts raadplegen.
Als je tijdens een lange vlucht van over meerdere tijdzones niet voldoende beweegt, kan dit bijdragen tot een versterking van het Jet Lag effect. Het zorgt ervoor dat je je oncomfortabel voelt en veroorzaakt slapeloosheid. Pijnlijke gewrichten en spieren is iets dat regelmatig optreed bij lange vluchten en is vooral te wijten aan een tekort aan beweging. Het is echter niet zo dat dit een comfort probleem is, maar het heeft ook een aantal gezondheid issues. Zitten op een plek gedurende een lage periode kan ervoor zorgen dat het bloed in de aderen gaat samen klonteren. Dit gebeurde de vice-president Dan Quayle (Clinton was president) een aantal jaren geleden, toen hij regelmatig grote afstanden vloog. Deze bloedklonteringen kunnen in de longen en andere delen van het lichaam terecht komen, waar ze de haarvaten afsluiten en daarmee grote problemen kunnen veroorzaken.
Het is dus belangrijk om regelmatig te bewegen. Opstaan, rekken en rondjes lopen door de gangpaden. Veel lange afstand vluchten zitten vol, maar doe wat je kan om te bewegen, blijf je bloed rondpompen.